Ο κ. Ολάντ μπορεί να ήρθε για λίγο στην Αθήνα, αλλά πρόλαβε να πει πολλά και ιδίως να εκδηλώσει το ζωηρό του ενδιαφέρον για μια σειρά κλάδους της ελληνικής οικονομίας. Όμως, ξεχώρισε δύο τομείς, που όπως είπε, οι γαλλικές επιχειρήσεις έχουν λάβει για τη δραστηριότητά τους διεθνή αριστεία. Αυτοί είναι τα νερά και η ηλεκτρική ενέργεια.
Η Suez (νερά) εξάλλου είναι ήδη μέτοχος της ΕΥΑΘ, ενώ η πανίσχυρη EDF (ηλεκτρική ενέργεια) έχει επιδείξει σε διάφορες στιγμές πολύ συγκεκριμένο ενδιαφέρον για τμήματα -εκείνη βεβαίως θα παραμείνει ακέραια και δημόσια- της ΔΕΗ, που θα είναι έτσι καθορισμένα, για να εξασφαλίζουν σίγουρα κέρδη. Υπενθυμίζουμε τα όσα έχουν γραφτεί πρόσφατα για τη λεγόμενη «μικρή ΔΕΗ», ως κατάλληλη για πώληση. Τρεις συνεργάτες μας αναλύουν τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές παραμέτρους των ιδιωτικοποιήσεων της ηλεκτρικής ενέργειας και του νερού.
Μήπως έχει ήδη προχωρήσει η ιδιωτικοποίηση του νερού;
Του
Γιάννη Παπαδημητρίου*
Η απειλή της ιδιωτικοποίησης των δημόσιων δικτύων ύδρευσης, με πρώτο βήμα τα φιλέτα της ΕΥΑΘ και της ΕΥΔΑΠ, συνήθως συσκοτίζει την ιδιωτικοποίηση των φυσικών αποθεμάτων του πόσιμου νερού από τις βιομηχανίες εμφιάλωσης.
Το εμφιαλωμένο νερό, που ξεκίνησε ως είδος πολυτελείας για τα εύπορα στρώματα, μετατρέπεται σταδιακά σε τρόπο ζωής για μεγάλες μερίδες του πληθυσμού. Η κακή διαχείριση, τα προβλήματα ποιότητας και η απαξίωση των δικτύων, η μακροχρόνια διαφήμιση και η μαζική χρήση του εμφιαλωμένου νερού στον τουρισμό και την εστίαση έχουν οδηγήσει στη γενικευμένη διείσδυσή του και στα ελληνικά νοικοκυριά, παρά την όποια κάμψη της τελευταίας διετίας λόγω της κρίσης.
Η πρώτη ύλη για τον συγκεκριμένο βιομηχανικό κλάδο είναι, κυριολεκτικά, πάμφθηνη. Στην Ελλάδα δεν υφίσταται ιδιαίτερο νομικό καθεστώς προστασίας των υπόγειων νερών, ανάλογο λ.χ. των επιφανειακών, που ως κοινόχρηστα θεωρούνται από τον Αστικό Κώδικα «πράγματα εκτός συναλλαγής». Αυτό πρακτικά έχει εξομοιώσει το πόσιμο νερό με οποιοδήποτε ορυκτό και έχει κατοχυρώσει το δικαίωμα ιδιωτικής άντλησης και εκμετάλλευσης. Μέχρι σήμερα η μόνη ανταποδοτική υποχρέωση των βιομηχανιών εμφιάλωσης είναι η καταβολή ενός τέλους προς τον αντίστοιχο Δήμο, στα όρια του οποίου γίνεται η γεώτρηση. Το ύψος του παρέμεινε σταθερό επί δεκαετίες και είναι βεβαίως ασήμαντο μπροστά στα υπερκέρδη.
Βεβαίως, η Οδηγία 2000/60 και η υποχρέωση κατάρτισης διαχειριστικών σχεδίων των υδατικών πόρων, που αυτή επιτάσσει, συμπεριλαμβάνουν τα υπόγεια νερά, σε σχέση όμως με τα ζητήματα ποιοτικής και ποσοτικής επάρκειας και φυσικά σε καμία περίπτωση τα ζητήματα ιδιοκτησίας και κοινωνικής πολιτικής. Ας μη μας διαφεύγουν και τα προβλήματα ρύπανσης, που δημιουργούν οι μεγάλοι αριθμοί των πλαστικών μπουκαλιών μίας χρήσης.
Η περίπτωση των Ιωαννίνων
Τα Γιάννενα είναι η πιο βροχερή πόλη της Ελλάδας και εξαιτίας αυτού γειτνιάζουν με ένα από τα μεγαλύτερα φυσικά αποθέματα υπόγειου νερού, στο καρστικό σύστημα Μιτσικελίου - Βελλάς. Παρ’ όλα αυτά οι υδρογεωλογικές μελέτες (ΙΓΜΕ 2008) φανερώνουν σημεία κόπωσης στο υδατικό ισοζύγιο του λεκανοπεδίου Ιωαννίνων, ενώ δεν λείπουν ακόμη και διακοπές νερού κατά τις θερινές περιόδους, που, αν και οφείλονται και σε άλλους λόγους (π.χ. στις διαρροές του δικτύου ύδρευσης), δεν είναι καθόλου άσχετες με τη ραγδαία επέκταση των εταιριών εμφιάλωσης. Όπως προειδοποιεί η έκθεση επισκόπησης για τη διαχείριση του υδατικού διαμερίσματος Ηπείρου, το σύστημα Μιτσικελίου – Βελλάς δέχεται ισχυρές ποσοτικές πιέσεις και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή.
Στην περιοχή των Ιωαννίνων εδρεύουν δύο από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές εταιρίες εμφιάλωσης, η «ΧΗΤΟΣ ΑΒΕΕ» («Ζαγόρι») και η «Ηπειρωτική Βιομηχανία Εμφιαλώσεων» («Βίκος»), οι οποίες αθροιστικά αποσπούν πάνω από το 1/3 της ελληνικής αγοράς, εμφιαλώνουν επιτραπέζια νερά ετικέτας για αλυσίδες σούπερ-μάρκετ ενώ δραστηριοποιούνται και εξαγωγικά. Παρότι, ενόψει και της προστασίας του υδροφόρου ορίζοντα του Μιτσικελίου, αρχικά τους παραχωρήθηκαν μικρής δυναμικότητας άδειες εμφιάλωσης, της τάξης των 30 έως 50 χιλιάδων κυβικών μέτρων ετησίως, τα τελευταία χρόνια ακολουθούν ιδιαίτερα επιθετική πολιτική, έχοντας ανοίξει νέες γεωτρήσεις και πολλαπλασιάσει τρομακτικά τον κύκλο εργασιών τους και τις αντλούμενες, βάσει αδειοδοτήσεων, ποσότητες.
Οι στενές σχέσεις στοργής με το τοπικό πολιτικό σύστημα εκδηλώνονται σε κάθε ευκαιρία, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι οι περιπτώσεις παράνομης άντλησης, που έχουν καταγράψει οι Υπηρεσίες, έχουν τιμωρηθεί με πρόστιμα ύψους 200 ευρώ! Πρόκειται αναμφίβολα για την ισχυρότερη μερίδα του ηπειρωτικού κεφαλαίου, ενώ κοντά σ’ αυτούς έχουν αρχίσει να εμφανίζονται και να καταθέτουν αιτήσεις και μικρότεροι ενδιαφερόμενοι επενδυτές, χωρίς να λείπει από το παζλ ούτε η πολυεθνική Nestle, που αντλεί από γειτονικό υδροφόρο ορίζοντα.
Είναι φανερό ότι η χρήση των φυσικών αποθεμάτων για τα δημόσια δίκτυα και την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την επιλογή της αφειδούς παραχώρησης αδειών άντλησης και εμφιάλωσης από το κράτος, την ίδια στιγμή μάλιστα που ο Περιφερειάρχης Ηπείρου προωθεί την ιδέα της μεταφοράς νερού από διαφορετική υδρολογική λεκάνη, δεκάδες χιλιόμετρα μακριά (από τον Αμάραντο της Κόνιτσας), στο όνομα πάντα των υδρευτικών αναγκών του λεκανοπεδίου. Ακόμη και αυτή η προαναφερθείσα επισκόπηση επισημαίνει «διακριτικά» ότι θα πρέπει να εξετασθεί η χρησιμότητα του συστήματος του Μιτσικελίου ως στρατηγικού αποθέματος για την κάλυψη των υδρευτικών αναγκών. Στοιχειώδης ορθολογισμός εναντίον κεφαλαίου και πολιτικού συστήματος, ιδού το ανοιχτό γήπεδο για την Αριστερά.
Ας μη λησμονούμε, εξάλλου, ότι αυτή η πολιτική σύγκρουση βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη όχι μόνο στα μέρη μας αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Ας έχουμε υπόψη τον Πανευρωπαϊκό Καταστατικό Χάρτη της Νάπολης για το νερό ως Κοινό Αγαθό (2011), ένα από τα μέτωπα δράσης του οποίου αναφέρεται στην «απαγόρευση βιομηχανικών συμβολαίων για την εκμετάλλευση εμφιαλωμένων μπουκαλιών νερών, ώστε να προστατευθεί και να συντηρηθεί αυτός ο φυσικός πόρος για τις επόμενες γενιές».
* Ο Γιάννης Παπαδημητρίου είναι περιφερειακός σύμβουλος με την παράταξη «ΑΥ.ΡΙ.Ο. για την Ήπειρο»
ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΕΥΑΘ, ΜΙΑ ΠΑΡΑΛΟΓΗ ΕΠΙΜΟΝΗ ΣΤΗ ΛΑΘΟΣ ΣΥΝΤΑΓΗ
Ούτε σταγόνα πίσω!
Tης
Εύας Μπαμπαλώνα*
Παραδοσιακά οι πολυεθνικές, στην προσπάθεια τους να ιδιοποιηθούν το νερό είτε μέσω της βιομηχανίας εμφιαλωμένου νερού είτε μέσω του μονοπωλιακού ελέγχου των υπηρεσιών ύδρευσης, πιέζουν τις κυβερνήσεις, επιβάλουν συμφέρουσες για εκείνες πολιτικές για τους φυσικούς πόρους, όπως το νερό και αφού, καταφέρουν να το ιδιοποιηθούν στη συνέχεια εγκαθιδρύεται μια νέα πραγματικότητα, που ούτε τη φανταζόμαστε. Διότι, θα πρέπει να δεχθούμε, πως μόνο ως καλοί καταναλωτές θα έχουμε πρόσβαση σε ποιοτικό νερό και σωστές συνθήκες ύδρευσης και αποχέτευσης.
Αφού ιδιωτικοποιήθηκαν, επανακρατικοποίηθηκαν
Υπάρχουν πλείστα όσα παραδείγματα αποτυχημένων ιδιωτικοποιήσεων του νερού. Μέχρι το 2000 ασκήθηκε τεράστια πίεση από τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς και τις πολυεθνικές να ιδιωτικοποιηθούν οι κρατικές εταιρείες ύδρευσης, με αποτέλεσμα το 2001 οι 5 μεγάλες πολυεθνικές Veolia, Suez, Agbar, RWE και Saur να κατέχουν το 71% της παγκόσμιας αγοράς νερού! Ωστόσο, η αποτυχία αυτού του μοντέλου οδήγησε στην επανακρατικοποίηση των δικτύων και το 2011 οι πολυεθνικές κατείχαν μόνο το 12% της ύδρευσης παγκοσμίως.
Στην Ευρώπη αγνοείται πλήρως η κοινωνική αξία του νερού, ενώ υπάρχει παντελής αδιαφορία για την παραγωγή κοινωνικών ανισοτήτων, που προκύπτουν από τέτοια διαχείριση. Με την επίθεση στα δημόσια αγαθά εντείνεται. Στην Ελλάδα και στη Πορτογαλία ασκούνται αφόρητες πιέσεις από την τρόικα για ιδιωτικοποίηση του νερού. Η Διεθνής Ερευνητική Ομάδα Δημόσιων Υπηρεσιών (PSIRU), ωστόσο, σε έρευνα που πραγματοποίησε περιγράφει με σαφήνεια την επιτυχημένη επιστροφή βασικών αγαθών, όπως είναι η ενέργεια και το νερό, σε δημόσια διαχείριση, μετά από πολλά έτη αποτυχημένων ιδιωτικοποιήσεων.
Φθείροντας, Δυσφημώντας, Κατεδαφίζοντας
Στην Ελλάδα, η ιδιωτικοποίηση του νερού ξεκίνησε το 2009 από την κυβέρνηση του Κ. Σημίτη μετατρέποντας την ΕΥΑΘ και την ΕΥΔΑΠ σε κοινοπρακτικές εταιρείες με ΣΔΙΤ και βάζοντάς τις στο χρηματιστήριο. Από τότε εφαρμόζεται σταθερά η στρατηγική της απαξίωσης του δημόσιου χαρακτήρα των υπηρεσιών ύδρευσης, ακολουθώντας το μοντέλο των 3D: Deteriorate – φθείρω / Discredit – δυσφημώ / Dismantle – κατεδαφίζω.
Έτσι, το 1999 οι εργαζόμενοι στην ΕΥΑΘ μειώθηκαν κατά 368 άτομα και υποβαθμίστηκαν οι εργασιακές σχέσεις σε προσλήψεις “με μπλοκάκι” ή ακόμη και με ενοικιαζόμενους. Ταυτόχρονα, ξοδεύτηκαν απίστευτα χρήματα για τη διαφήμιση μιας επιχείρησης μονοπώλιο! Να σημειωθεί, πως η εκατοντάδων χιλιάδων τόνων λυματολάσπη στον Βιολογικό Καθαρισμό Καλοχωρίου παραμένει επί 5 χρόνια, χωρίς να απομακρύνεται ή να υπόκειται σε οποιαδήποτε επεξεργασία. Και αυτά σε συνθήκες αμφισβητούμενης τήρησης κανόνων στις δημοπρασίες, με φωτογραφικούς διαγωνισμούς και σκανδαλώδεις συμβάσεις στον Βιολογικό Καθαρισμό και το Διυλιστήριο Νερού, τα οποία χτίσαμε λίγο λίγο εμείς, οι κάτοικοι, με τα χρήματά μας.
Το Μεσοπρόθεσμο προέβλεπε την ένταξη των ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ στο ΤΑΙΠΕΔ και λίγους μήνες αργότερα ψηφίστηκε στη Βουλή τροπολογία περί κατάργησης του ελάχιστου ποσοστού συμμετοχής του δημοσίου σε δημόσιες υπηρεσίες ανοίγοντας, εντελώς πια, το δρόμο για την ιδιωτικοποίησή τους, που προγραμματίζονται για φέτος. Παρόλα αυτά, η ΕΥΑΘ ΑΕ και ενώ εξακολουθεί να παρουσιάζει αύξηση κερδών, ετοιμάζεται να πωληθεί έναντι 80 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με το σωματείο εργαζομένων. Ωστόσο, και δεκαπλάσια να ήταν η τιμή πώλησης, δεν θα άλλαζε την ουσία της πώλησης ενός κοινωνικού δημόσιου αγαθού, στο οποίο όλοι δικαιούμαστε να έχουμε πρόσβαση.
Πάνω από τα κέρδη, το αγαθό
Ένα από τα επιχειρήματα της άλλης πλευράς είναι ότι δεν πρόκειται για πώληση, αλλά για ορισμένου χρόνου παραχώρηση διαχείρισης και ελέγχου του νερού σε ιδιωτικές εταιρείες. Όταν όμως μιλάμε για δεκαετίες, τότε προφανώς μιλάμε για ιδιοποίηση ανάλογη με εκείνες της πώλησης ενός δημόσιου αγαθού. Τουλάχιστον, σε ό, τι αφορά όλους/ες εμάς, που θα το καταναλώνουμε.
Κινδυνεύουμε να δούμε να εκτυλίσσεται η τελευταία πράξη του δράματος της ιδιωτικοποίησης του νερού ξεκινώντας με την ΕΥΑΘ, ενώ θα ακολουθήσει η σαφώς μεγαλύτερη ΕΥΔΑΠ, στο γνωστό κλίμα έκτακτης ανάγκης. Έτσι, η διαχείριση και ο έλεγχος του νερού θα πάψει να έχει δημόσια χαρακτηριστικά. Το νερό μέχρι σήμερα ήταν φτηνό και η ιδιωτικοποίησή του θα πολλαπλασιάσει την τιμή του, χωρίς κανενός είδους δημόσιο, κοινωνικό έλεγχο και χωρίς να εξασφαλίζεται η κοινωφελής φύση του.
Η δική μας ευθύνη, ως άνθρωποι που χρειαζόμαστε καθαρό νερό για να ζήσουμε είναι να εξασφαλίσουμε, ότι το κοινωνικό ανθρώπινο δικαίωμα, που λέγεται πρόσβαση στο νερό, δεν θα παραχωρηθεί στο κέρδος και ότι το νερό δεν θα μετατραπεί σε εμπόρευμα. Το νερό είναι το βασικό στοιχείο ζωής σε όλο τον πλανήτη. Η ευθύνη όλων μας είναι να βάλουμε ένα τέλος σε αυτή τη δοκιμασμένη και πολλάκις αποτυχημένη στρατηγική επιλογή αυτής της πολιτικής.
* Η Εύα Μπαμπαλώνα είναι χημικός μηχανικός, μέλος της γραμματείας του τμήματος Οικολογίας και Περιβάλλοντος του ΣΥ.ΡΙΖ.Α.
''ΕΠΟΧΗ''